Gdańsk. Muzeum II Wojny Światowej – lekcja historii, o której nigdy nie wolno zapomnieć

Miasto Gdańsk samo w sobie jest piękne i posiada niezwykłą historię – nie od dzisiaj o tym wiadomo. Znajdziemy w nim wiele fascynujących miejsc, do których koniecznie trzeba zajrzeć, posłuchać o ich historii, poczuć ich klimat. Jednym z takich miejsc jest Muzeum II Wojny Światowej, które – chociaż nie należny do najprzyjemniejszych – to obowiązkowo, chociaż raz w życiu trzeba odwiedzić. Na jednej z największych powierzchni wystawienniczych w Europie za pomocą nie tylko artefaktów, ale również nowoczesnych technologii przedstawiano dzieje ludności cywilnej żyjącej w trakcie II wojny światowej, a także ukazano wyjątkowość polskiej odwagi, waleczności i determinacji na tle innych narodów.

Muzeum II Wojny Światowej – jedyne w swoim rodzaju

Muzeum II Wojny Światowej działa od 2017 roku. To jedno z najnowocześniejszych muzeów w Europie i jedna z największych wystaw na świecie poświęconych tej tematyce. O jej wyjątkowości rozsądza historia II wojny światowej z perspektywy, która wcale nie jest taka oczywista. Muzeum II Wojny Światowej upamiętnia czasy wojny, ale i pokazuje historie zwykłych ludzi oraz toczącą się codzienność w tych trudnych czasach. Trudno o lepszą lokalizację dla takiego miejsca niż Gdańsk – miasto, które dla Hitlera było punktem strategicznym i w którym po raz pierwszy postawiono czynny opór zbrojny Trzeciej Rzeszy – w składnicy Westerplatte i na Poczcie Polskiej.

Wystawa główna Muzeum zajmuje powierzchnię niemal 5 tys. m²i umiejscowiona jest 14 metrów pod ziemią. To opowieść o tragicznym doświadczeniu, jakim była II wojna światowa, jej geneza i skutki, ofiary i sprawcy, bohaterzy i zwykli ludzie, którzy nie wahali się zginać w obronie ojczyzny. Odwiedziny w tym miejscu mają przypomnieć gorzką lekcję historii, której nigdy nie wolno nam zapomnieć.

Wystawę główną tworzą trzy bloki narracyjne: „Droga do wojny”, „Groza wojny” oraz „Długi cień wojny” i została podzielona na 18 sekcji tematycznych, co odzwierciedla układ sal na wystawie. Na wystawie głównej znajduje się ok. 2 tys. eksponatów, ale nie zabrakło tam również nowoczesnych stanowisk multimedialnych, których jest ok. 240. Dzięki nim można przeglądać archiwalne fotografie i filmy, obejrzeć relacje świadków tamtych wydarzeń, zapoznać się z interaktywnymi mapami prezentującymi militarne potyczki czy zmiany granic państw w czasie II wojny światowej.

Geneza II wojny światowej

1 września 1939 roku jest datą doskonale znaną każdemu Polakowi. Właśnie wtedy nastąpił atak Niemiec na Polskę, co oficjalnie uznaje się za rozpoczęcie II wojny światowej. To początek najmroczniejszego i najokrutniejszego okresu w historii naszego kraju.

Pierwsza sekcja „Droga do wojny„, poświęcona jest genezie konfliktu. Tutaj zostały ukazane siły dążące do obalenia ładu wersalskiego – nazizmu, włoskiego faszyzmu, komunizmu i imperializmu japońskiego – jako czynników brutalizujących politykę i wpływających na świadomość ówczesnych ludzi oraz torujących drogę do II wojny światowej. Tutaj możemy się dowiedzieć, co doprowadziło do narodzin okrutnych, bezwzględnych autorytetów i reżimów, które z kolei były punktem zapalnym wybuchu jednej z najokrutniejszej ze wszystkich wojen.

Oprócz informacji o ekspansji reżimów totalitarnych, a zwłaszcza o kolejnych triumfach Adolfa Hitlera osiąganych dzięki bierności demokracji zachodnich, już w tym miejscu wyraźnie zasygnalizowano dążenie nazizmu i komunizmu do unicestwienia rzeczywistych i wyimaginowanych wrogów — całych grup społecznych, narodów, ras. Tutaj także ukazano, że reżimy totalitarne, dążąc do destrukcji ładu wersalskiego, współpracowały ze sobą i to nie tylko wówczas, gdy były sobie ideowo bliskie, jak faszyzm i nazizm, ale również, gdy deklarowały wzajemną wrogość. Obok informacji o interwencji włosko-niemieckiej podczas wojny domowej w Hiszpanii, kształtowaniu się sojuszu „Osi”, przedstawiony został pakt Ribbentrop-Mołotow i jego następstwa, przede wszystkim rozbiór Polski.

Pierwszy blok ekspozycji zakończony jest obszerną prezentacją niemieckiej, a także sowieckiej, agresji na Polskę we wrześniu 1939 r., stanowiącą wyraźną zapowiedź zjawisk, które nadały II wojnie światowej tak zbrodniczy charakter. W tej części pokazane zostały zbrodnie popełniane przez Niemców na polskiej i żydowskiej ludności cywilnej, mordy dokonane na jeńcach wojennych oraz bezbronnych uchodźcach, a także brutalne bombardowania miast, w tym zwłaszcza Warszawy. Narracja o „Wrześniu 1939” wyznacza punkt przejścia do bloku tematycznego zatytułowanego Groza wojny.

Groza wojny

Dominującym wątkiem drugiej części wystawy zatytułowanej „Groza wojny” są losy zwykłych ludzi. Ukazanie wojny przez pryzmat losów żołnierzy, jeńców, więźniów obozów, przymusowych robotników, a także kobiet, dzieci i mężczyzn cywilów stanowi najbardziej uniwersalny i zrozumiały dla zwiedzających przekaz — niezależnie od ich narodowości. Tutaj przespacerujemy się ulicą w zbombardowanym mieście, zajrzymy do wagonu, w którym transportowani byli więźniowie obozów koncentracyjnych, dotkniemy prawdziwego czołgu czy przyjrzymy się tajemniczej enigmie. Zdecydowanie ta sekcja jest najbardziej przejmująca.

W tej części wystawy ukazane zostały zarówno zbrodnie niemieckie dokonywane na polskiej inteligencji i elitach społecznych od jesieni 1939 r., jak również sowieckie, m.in. zamordowanie polskich oficerów i policjantów w 1940 r. Ważną częścią narracji o zbrodniczym charakterze wojny jest Zagłada. Bezprecedensowy charakter ludobójstwa ukazany został poprzez opowieść odtwarzającą planowanie zbrodni, jej poszczególne etapy — egzekucje hitlerowskich Einstatzgruppen na Wschodzie po ataku na Związek Sowiecki w 1941 r., utworzenie i funkcjonowanie obozów zagłady, w których zamordowano Żydów polskich oraz przywożonych z innych okupowanych krajów Europy. Pokazano także życie Żydów w dwóch największych gettach: warszawskim i łódzkim. Zaznaczony został również indywidualny wymiar tej straszliwej zbrodni — zarówno poprzez losy konkretnych ofiar, jak i sylwetki sprawców. Ważną częścią tej wystawy są unikalne eksponaty — przedmioty dokumentujące losy ofiar Zagłady, egzekucji i innych form represji, więźniów obozów, robotników przymusowych czy Polaków deportowanych w głąb Związku Sowieckiego.

Inne części bloku „Groza wojny” poświęcone są ruchowi oporu w Polsce i innych okupowanych krajach oraz walce o informację, w tym m.in. złamaniu kodów niemieckich maszyn szyfrujących Enigma, totalnej mobilizacji gospodarczej i społecznej państw biorących udział w wojnie, a także rozgrywce dyplomatycznej i politycznej prowadzonej między aliantami zachodnimi a Związkiem Sowieckim. Bardzo ważnym elementem tej części ekspozycji jest prezentacja omawiająca działania Polskiego Państwa Podziemnego, jego armii, administracji, sądownictwa, szkolnictwa, jako fenomenu samoorganizacji politycznej i społecznej w okupowanej Europie. W opowieści znalazła się również walka o sprawę polską na arenie międzynarodowej, prowadzona przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie.

Długi cień wojny

Trzecią częścią ekspozycji jest blok zatytułowany „Długi cień wojny„. To opowieść o zakończeniu wojny — upadku Trzeciej Rzeszy, wyzwoleniu Europy i zarazem podporządkowaniu jej dużej części Związkowi Radzieckiemu czy zrzuceniu bomb atomowych na Japonię — z narracją o długofalowych konsekwencjach tej okrutnej wojny.

W części tej zostały uwzględnione także rozliczenia z wojenną przeszłością, poczynając od procesów niemieckich i japońskich zbrodniarzy wojennych, a kończąc na różnych formach odpłaty, jakie stosowano w Europie wobec kolaborantów i osób podejrzewanych o sprzyjanie wrogowi. Ekspozycję zamyka przestrzeń nawiązująca scenografią do żelaznej kurtyny, która przez następne 45 lat dzieliła świat na 2 bloki polityczne oraz część ukazująca Polskę powojenną – kraj zniszczony i okaleczony 6 latami wojny.

Muzeum II Wojny Światowej – czy warto?

Szczerze przyznam, że nie spodziewałam się, że Muzeum będzie takie ogromne. Niepozorny, bardzo nowoczesny, a wręcz futurystyczny budynek, w którym mieści się Muzeum II Wojny Światowej, z zewnątrz w ogóle nie odzwierciedla tego, co znajdziemy w środku. Okazuje się, że w naziemnej części mieszczą się sale konferencyjne, biura, a na szczycie – restauracja z punktem widokowym. Dopiero 14 metrów pod ziemią przeniesiemy się do przeszłości. Muzeum trochę przypomina labirynt, ale doskonale wiadomo, w którą stronę się udać. Muzeum II Wojny Światowej jest bardzo nowoczesne, z multimedialnym zapleczem na poziomie światowym, ale z drugiej strony posiada też z całą masę unikatowych eksponatów z czasów II wojny światowej. Co ciekawe, nie są to okazy pochodzące tylko z Polski, ale z całego świata. Aby na spokojnie, bez pośpiechu zwiedzić wszystkie wystawy w Muzeum, trzeba przeznaczyć około 3 godziny.

Zdecydowanie nie jest to muzeum o rozrywkowej tematyce, ale bez dwóch zdań koniecznie trzeba je odwiedzić. Trochę mi wstyd, że wcześniej tam nie dotarłam, chociaż tyle razy byłam Gdańsku. To bardzo ważne muzeum na mapie Polski, a może nawet i świata. Celem Muzeum jest kształcenie narracji historycznej, dzięki której II wojna światowa ukazana jest w nowoczesny i przystępny sposób z perspektywy doświadczenia Polaków, ale nie tylko. To także perspektywa widziana z innych państw, które uwikłane były w ten wojenny konflikt. Uwzględniono w nim zarówno ówczesną wielką politykę, jak i postawy ludzi względem wojennej rzeczywistości oraz koszmaru okupacji Rzeczypospolitej przez dwa totalitarne reżimy. Odwiedziny w Muzeum II Wojny Światowej to nie tylko powrót do przeszłości, ale także przypomnienie gorzkiej lekcji historii, o której nigdy nie wolno nam zapomnieć.

Informacje praktyczne

Adres: pl. Władysława Bartoszewskiego 1, Gdańsk
Strona www: https://muzeum1939.pl
Godziny otwarcia: wtorek-niedziela w godzinach: 10:00-18:00 (wrzesień-czerwiec), wtorek-niedziela w godzinach: 10:00-20:00 (w miesiącach lipiec-sierpień). W poniedziałki Muzeum jest nieczynne.
Bilety na wystawę główną: 25 zł (normalny), 18 zł (ulgowy), 60 zł (bilet rodzinny 2+2)
Bilety na wystawę czasową: 5 zł
Audioprzewodnik: 10 zł (dostępny w kasie muzeum)

Jak dotrzeć do Muzeum II Wojny Światowej?

Ze względu na położenie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku w centrum miasta dotrzeć można tu na kilka sposobów:

Spacerem – dojście do Muzeum z Dworca Głównego oraz z ul. Długiej zajmuje jedynie 15 minut;
Komunikacją miejską – linia 130 – przystanek Muzeum II Wojny Światowej;
Rowerem – dla rowerzystów znajdują się stojaki, przy których można zaparkować jednoślad;
Samochodem – dla zmotoryzowanych dostępne są 142 miejsca postojowe, w tym 10 przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnościami.

Wszystkie zdjęcia umieszczone w tym poście są moją własnością, chyba że zaznaczono inaczej. Kopiowanie i używanie bez mojej zgody jest zabronione.

Za zaproszenie dziękuję: