W Łodzi ostatni raz byłam 3 lata temu. Wtedy sądziłam, że nie ma tam nic szczególnego, oczywiście poza ulicą Piotrkowską. Tym razem spojrzałam łaskawszym okiem na to miasto i wiecie co? Jest ono fascynujące 🙂 Nie będę ukrywać, że jeszcze dużo brakuje mu do miana nowoczesnego miasta. Łódź ma duży potencjał, ale trzeba je porządnie zrewitalizować. Nie zmienia to faktu, że jest tam mnóstwo interesujących pod względem architektonicznym budynków, a jednym z nich jest Pałac Izraela Poznańskiego, który znajduje się tuż przy słynnej Manufakturze.

Pałac Rodziny Poznańskich to bezcenny zabytek i ważne miejsce na kulturalnej mapie miasta. Ze względu na wielkość i dekoracje, pałac zwany jest „łódzkim Luwrem”. Monumentalna rezydencja jest najbardziej rozpoznawalną budowlą i wizytówką miasta, a także świadectwem XIX wiecznej historii Łodzi, która z małej osady w kilkadziesiąt lat stała się centrum przemysłu włókienniczego Królestwa Polskiego. Rodzina Poznańskich to jeden z najbogatszych rodów fabrykanckich Łodzi XIX wieku. Dzisiaj mieści się tam siedziba Muzeum Miasta Łodzi.

Rodzina Poznańskich – kim byli bajecznie bogaci fabrykanci?

Izrael Poznański nie budował swej pozycji zupełnie od zera, gdyż przejął znaczącą część majątku ojca, Kalmana Poznańskiego. Pochodzący z Kowala niedaleko Włocławka Poznańscy osiedlili się w 1834 r. w Łodzi, gdzie zajmowali się handlem i wkrótce dołączyli do grona zamożnych żydowskich kupców. Najmłodszy spośród licznego rodzeństwa Izrael jako jedyny ukończył szkołę powszechną, a następnie odbył praktyki, zdobywając zawód handlowca. W umocnieniu pozycji pomogło mu małżeństwo z bogatą warszawianką, Leonią Hertz, która wniosła w posagu cenny sklep w Warszawie. Małżeństwo Poznańskich doczekało się siedmiorga dzieci: Ignacego (Izaaka), Hermana (Chaima Pinkusa), Karola (Kałmy), Maurycego, Anny (Ajdli), Joanny Natalii i zmarłej w niemowlęctwie Felicji (Fajgi).

Po przejęciu w 1852 r. dowodzenia rodzinnym biznesem, Izrael poszerzył działalność o produkcję nakładczą tkanin bawełnianych. Jego towary cieszyły się dużym powodzeniem na rynku, a ciągły wzrost produkcji w kolejnych latach pozwoliły mu na uruchomienie w 1872 r. nowoczesnej tkalni. Dzięki zyskom mógł sobie pozwolić na stopniowe dokupywanie gruntów położonych między ulicami Ogrodową i Drewnowską, na których stworzył jedno z największych przedsiębiorstw produkcji tanich wyrobów bawełnianych w Królestwie Polskim i Cesarstwie Rosyjskim. Wielowydziałowe zakłady Poznańskiego zapewniały pełny cykl produkcyjny, zaczynając od pozyskania surowca z własnych plantacji w Azji Środkowej aż do sprzedaży gotowych wyrobów w sieci firmowych składów hurtowych i sklepów, nie tylko w Polsce, ale i na terenie Rosji. W ciągu niespełna 50 lat fabrykant pomnożył otrzymane od ojca 2150 rubli do 11 milionów w 1900 r.

Sytuacja finansowa rodziny zaczęła się pogarszać, gdy prowadzona przez nią spółka akcyjna zaciągnęła zobowiązania kredytowe w 1913 r., tuż przed wybuchem I wojny światowej. Utrata wschodnich rynków zbytu w związku ze zmianami na politycznej mapie Europy także znacznie utrudniła odbudowę dawnej pozycji. Wtedy też część członków rodziny spędzała coraz więcej czasu za granicą, m.in. we Francji i Niemczech. W 1914 r. zmarła nestorka rodu Leonia, a w ciągu kolejnej dekady odeszło pokolenie jej dzieci. Przedsiębiorstwo znalazło się w rękach wnuków, choć od 1923 r. pakiet kontrolny akcji spółki należał do włoskiego holdingu Sicmat z siedzibą w Trieście, a w latach 30. XX w. przeszedł w posiadanie Banca Commerciale Italiana. Potomkowie Izraela Poznańskiego nie odzyskali kontroli nad firmą, a w przededniu wybuchu II wojny światowej większość z nich żyła na stałe poza granicami kraju.

Rodzina Poznańskich do dziś żyje rozproszona po całym świecie. W 2010 r. w Muzeum Miasta Łodzi odbył się zjazd rodzinny, podczas którego mogli oni naocznie przekonać się, jak wielka była niegdyś potęga ich rodu.

Trochę o historii pałacu

W 1877 r. Izrael Poznański kupił piętrowy, murowany dom z wolnostojącymi zabudowaniami: parterową farbiarnią, drewnianymi budynkami gospodarczymi, placem i ogrodem, położony u zbiegu ulic Ogrodowej i Stodolnianej (dziś Zachodniej). Dzięki sprzyjającej koniunkturze i zaradności skromny kupiec przeobraził się w znaczącego przemysłowca, który mógł pozwolić sobie na kolejne przebudowy swojego gospodarstwa. W skład stopniowo rozbudowywanego kompleksu wchodziły: fabryka, rezydencja, domy dla robotników, szkoła, szpital, a nawet kościół, tworzące razem miasto w mieście odpowiadające na większość codziennych potrzeb jego mieszkańców. Główny budynek pierwotnie pełnił przede wszystkim funkcje reprezentacyjno-handlowe, choć mieścił także część mieszkalną zaprojektowaną przez ówczesnego architekta miasta, Hilarego Majewskiego, w oparciu o wzorce francuskiego neorenesansu.

Pałac Izraela K. Poznańskiego ze względu na swoją formę i dekorację nazywany „łódzkim Luwrem”, stanowił główną siedzibę przedsiębiorstwa założonego przez fabrykancką rodzinę Poznańskich. Powstawał w latach 1888 – 1903 według projektów kilku architektów: Juliusza Junga, Hilarego Majewskiego, Adolfa Zeligsona oraz Dawida Rosenthala. Pałac miał bardzo rozbudowany i nietypowy jak na tego typu obiekt, program funkcjonalny, tak podkreślany zwykle charakter rezydencjonalny był w rzeczywistości mocno zredukowany, mieściły się tu za to pomieszczenia reprezentacyjne, recepcyjne, hotelowe, a nawet magazynowo-handlowe. Na piętrze znajdowała się część prywatna rodziny, na parterze, w głównym korpusie – gabinet prezesa, kantory, spółki i biura. Boczne skrzydło mieściło w piwnicach zaplecze gospodarcze, kuchnię, a na parterze magazyny wyrobów gotowych. Poddasze przeznaczone było dla służby. Budynek oparto na planie litery L. Najokazalsza, południowa część budowli jest zwieńczona wypiętrzonymi, kopulastymi dachami i zdobiona figurami przedstawiającymi alegorie przemysłu. Dopełnieniem reprezentacyjnego charakteru był ogród spacerowy projektu właściciela łódzkiej firmy ogrodniczej – Leona Grabowskiego. W ogrodzie wybudowano bogato zdobioną fontannę. Ostateczny kształt budowla osiągnęła już po śmierci Izraela Poznańskiego, w 1903 roku.

Główna bryła budynku stojącego u zbiegu ulic Ogrodowej i Zachodniej utrzymana jest w stylu eklektycznym z przewagą motywów charakterystycznych dla neorenesansu włoskiego i francuskiego oraz neobaroku. Poza bogatą dekoracją zewnętrzną w dobrym stanie zachowały się także wnętrza pałacowe, ze szczególnie reprezentacyjną salą lustrzaną na czele. Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku wzdłuż ulicy Zachodniej dobudowano skrzydło północne, będące obecnie siedzibą Urzędu Skarbowego. W 2015 roku pałac został uznany pomnikiem historii. W 2017 roku rozpoczęły się prace remontowe fasady pałacu w ramach wieloletniej rewitalizacji obiektu.

Zwiedzanie pałacu Poznańskich

Pałac wybudowano w stylu barokowo-klasycystyczny i należy do jednych z najpiękniejszych polskich pałaców. Został zaprojektowany z ogromnym przepychem przez kilku projektantów. Secesyjna sień to jedynie przedsmak tego, co możemy zobaczyć we wnętrzach pałacu Poznańskiego. Zachowały się liczne malowidła ścienne, sztukaterie, zabytkowe sprzęty. Możemy podziwiać salę balową, jadalnie, saloniki i sypialnie, z pełnym wyposażeniem z minionej epoki. Do dzisiaj zachwycają nie tylko przepiękne i wystawne wnętrza, ale także wybrane eksponaty, pamiętające czasy, kiedy pałac tętnił życiem towarzyskim elit ówczesnej Łodzi, ale także szereg cennych kulturowo pamiątek. Najważniejszym są eksponaty, które zostały wykorzystane w filmie „Ziemia Obiecana” w reżyserii Andrzeja Wajdy. W pałacu oraz Muzeum Fabryki możemy podziwiać pozostałości i wspomnienia po prawdziwiej, łódzkiej, obiecanej ziemi.

W budynku znajduje się także ekspozycja Panteon Sławnych Łodzian, gdzie możemy zobaczyć, kto ze znanych postaci był związany z Łodzią. Znajdują się tutaj eksponaty między innymi związane między innymi z Julianem Tuwimem i Władysławem Reymontem. Zwiedzając piękne wnętrza, przejdziemy także przez gabinet Marka Edelmana i Aliny Margolis-Edelman. Marek Edelman i Alina Margolis byli lekarzami, społecznikach, których łączyło wyjątkowe zaangażowanie w służbę na rzecz obrony praw człowieka oraz niesienie pomocy najbardziej potrzebującym. Wystawę tę tworzą przedmioty pochodzące z ich łódzkiego mieszkania przy ulicy Zelwerowicza, które wcześniej należało do rodziny Margolisów.

Ciekawie prezentuje się także Gabinet Karla Dedeciusa. Urodzony w Łodzi Karl Dedecius był najwybitniejszym tłumaczem i znawcą polskiej literatury w Niemczech, a także twórcą i pierwszym dyrektorem Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej w Darmstadt. Wystawa gromadzi przedmioty osobiste i archiwalia związane z autorem hasła: „Łodzianie wszystkich krajów łączcie się”.

Największe wrażenie zrobiły na mnie pomieszczenia Artura Rubinsteina –  genialnego pianisty i wybitnego interpretatora dzieł Fryderyka Chopina tworzą liczne pamiątki, fotografie i dzieła sztuki. Zdobył pozycję jednego z najznakomitszych pianistów swoich czasów na całym świecie, wyróżniającego się nie tylko doskonałym warsztatem, ale także charyzmatyczną osobowością. W kolekcji jego pamiątek widnieją liczne nagrody i wyróżnienia, w tym autentyczna statuetka Oscara, którą zdobył w 1969 roku za główną rolę w biograficznym filmie L’Amour de la vie (Kocham życie).

Czy warto się tam wybrać?

Kręcąc się po wnętrzach pałacu, coś mnie mocno zastanowiło. Przeżywałam jakieś deja vu. Nagle do mnie dotarło – przecież ja już tu kiedyś byłam! Okazało się, że 10 lat temu moja firma organizowała konferencję w tym miejscu… 🙂 Wtedy nie byłam zainteresowana jakimkolwiek zwiedzaniem, no i miałam co robić przy tej konferencji. Po latach, podziwiając wnętrza tego wyjątkowego budynku, byłam nim zafascynowana.

Czy warto się tam wybrać? Warto. Pałac Izraela Poznańskiego nie bez powodu nazwany jest „łódzkim Luwrem”. Jest wyrazem zamożności przemysłowca, obiektem pełnym eklektycznego architektonicznego przepychu i zarazem jednym z najbardziej reprezentacyjnych zabytków Łodzi.

Informacje praktyczne

• Adres: ul. Ogrodowa 15, Łódź
• Strona www: https://muzeum-lodz.pl/
• Godziny otwarcia: poniedziałek nieczynne, wtorek-czwartek godz. 9:00-17:00 (w środę wstęp bezpłatny), piątek-niedziela godz. 11:00-19:00
• Cennik biletów: normalny 20 zł, ulgowy 14 zł, Karta Dużej Rodziny 14 zł, osoby z niepełnosprawnością 1 zł. Dla dzieci do 7 roku życia wstęp do wszystkich siedzib Muzeum Miasta Łodzi jest bezpłatny.

Wszystkie zdjęcia umieszczone w tym poście są moją własnością, chyba że zaznaczono inaczej. Kopiowanie i używanie bez mojej zgody jest zabronione.

Za zaproszenie dziękuję: