Zamek w Bolkowie należy do najstarszych i najciekawszych zachowanych zabytków średniowiecznego budownictwa obronnego w Polsce. To także najstarszy zamek na Szlaku Zamków Piastowskich. Zamek stał się słynny w szerokiej okolicy nie tylko za sprawą swej urody, ale też dzięki kilku ważnym eventom, jak prestiżowe turnieje rycerskie odbywające się tu kilka razy do roku oraz  koncerty muzyki gotyckiej, na które zjeżdżają z całej Europy rzesze fanów tego typu muzyki.

Zamek w Bolkowie góruje nad miasteczkiem położonym na trasie Jelenia Góra – Wrocław i trudno go przeoczyć przejeżdżając główną drogą. Zamek pochodzi z XIII wieku i odznacza się rzadką jak na tamte czasy w Polsce, charakterystyczną konstrukcją wieży. Budowla przetrwała zmiany właścicieli, liczne napady i przebudowy. Niestety z zamku pozostały jedynie ruiny, ale wciąż są atrakcyjne, głównie  ze względu na usytuowane w obiekcie muzeum zawierające różne rodzaje średniowiecznej broni oraz przedmioty należące do książąt i XVIII-wieczne mapy. W chwili obecnej Muzeum Zamek Bolków jest Oddziałem Muzeum Karkonoskiego mieszczącego się w Jeleniej Górze.

Co nieco o historii zamku

Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1277 roku za czasów panowania księcia legnickiego Bolesława II Łysego, zwanego Rogatką. Jednak samo powstanie zamku gotyckiego wiąże się z panowaniem jego syna, Bolka I. Za jego czasów zostaje on otoczony potężnymi kamiennymi murami obronnymi wraz z systemem bram, a także wzniesiono murowane budynki mieszkalne. W tym okresie powstała również charakterystyczna i oryginalna jak na tamte czasy wieża dziobowa sięgająca 25 m. W przyziemiu znajduje się tzw. loch głodowy, wejście na wyższe kondygnacje umożliwiają schody umieszczone wewnątrz grubego muru. Rozbudowa zamku przypada na okres panowania Bernarda oraz Bolka II, która doprowadziła do połączenia wcześniejszej zabudowy w jeden budynek mieszkalno-gospodarczy, aktualnie zwany Domem Gotyckim. W tym czasie następuje rozbudowa umocnień bramnych oraz murów zewnętrznych zamku, dzięki czemu staje się on najpotężniejszą twierdzą na Śląsku, pełniącą również funkcję skarbca książęcego. Z tego okresu zachowało się niewiele elementów wystroju architektonicznego.

Po bezpotomnej śmierci Bolka II zamek jak i całe księstwo Świdnicko-Jaworskie przechodzi na mocy układów dynastycznych pod władanie Korony Czeskiej. Ostateczny kształt zamek uzyskuje w XVI wieku.  Powstaje budynek mieszkalny zwany Domem Niewiast połączony krużgankiem z istniejącymi zabudowaniami, którym nadano renesansowy charakter. Rozbudowano też zewnętrzne linie fortyfikacji z nowymi dziedzińcami i bastejami, przystosowanymi już do broni palnej. W tamtym okresie zamek liczył 7.600 m2 i zaliczał się do największych ówczesnych twierdz na Dolnym Śląsku. W swojej historii był wielokrotnie oblegany. W 1345 roku wojska czeskie pod dowództwem rycerzy z Czernej na próżno czterokrotnie go szturmowały. Nie został również zdobyty w czasie wojen husyckich. Dopiero w 1463 roku zostaje wzięty szturmem przez króla czeskiego Jerzego z Podjebradu, który osadza na nim rycerza Jana z Czernej. Zasłynął on wkrótce z rozbojów i grabieży, co spowodowało iż rozwścieczeni mieszczanie przy wsparciu miast śląskich między innymi Wrocławia i Świdnicy w 1468 roku zdobywają zamek, a samego rycerza wieszają na wieży. W 1646 roku w czasie wojny trzydziestoletniej po uszczupleniu załogi zostaje zdobyty przez Szwedów. Podczas walk, w wyniku intensywnego ostrzału artyleryjskiego, oddano przeszło 1800 strzałów, zamek znacznie ucierpiał.

W 1703 roku zostaje zakupiony przez Cystersów z Krzeszowa. Po sekularyzacji zakonu w 1810 roku przeszedł na własność skarbu państwa pruskiego. Opuszczony powoli popada w ruinę. W 1885 roku rada miasta zezwoliła na częściową rozbiórkę murów. W pierwszej połowie XX w rozpoczęto prace zabezpieczające. Przerwane przez II wojnę światową prace zostały wznowione w 1994 roku i trwają do dnia dzisiejszego.

Dziobata wieża – charakterystyczny element zamku

25 metrowa wieża górująca nad zamkiem, zwana również wieżą głodową, została założona na planie koła o średnicy 12 m, przechodzącym od strony południowo-zachodniej w ostrze (tzw. dziób). Przypomina nieco kroplę wody. Średnica w przyziemiu mierzy 15 m, a grubość murów, które stopniowo zwężają się ku górze mają 4,5 m. Jest to prawdopodobnie jedna z dwóch zachowanych wież w Polsce budowanych na planie kropli (lub dziobu). Druga tego typu, która pełniła niegdyś funkcje mieszkalne (obecnie częściowo zrujnowana) znajduje się w pobliskim zamku Niesytno. To również pierwszy przykład tego typu architektury zamkowej w naszym kraju.

Dziób skierowany w stronę wejścia – miejsca spodziewanego ataku, miał powodować pełnić funkcje obronne – miał sprawiać, że kule armatnie ześlizgiwały się po płaszczyznach wieży. W odróżnieniu od pozostałej części wieży, dziób wykonany jest z ciosów czerwonego i żółtego piaskowca. Powstała ona najprawdopodobniej już za czasów panowania Bolka I. Wcześniej tego typu wieże wznoszono m.in. we Francji i Czechach. Początkowo wejście do niej znajdowało się na poziomie pierwszego piętra, a obecnie zaś stanowi je drewniany krużganek. W przyziemiu znajduje się loch głodowy, do którego pierwotnie można było się dostać jedynie z góry. Skazańców zrzucano z góry, zwykle przeżywali oni około tygodnia choć zdarzało się, że zlizując wodę kumulującą się na murach, udawało się im utrzymać przy życiu znacznie dłużej.

Legendy i miejskie mity związane z zamkiem

Jak to z zamkami bywa, również Bolków owiany jest kilkoma legendami i mitami:

• Tajemniczy tunel między zamkiem Bolków a Świny

Podobno w podziemiach zamku w Bolkowie biegnie tajemniczy tunel prowadzący do Świny. Przejście zostało zilustrowane na wyemitowanym w 1923 roku jednomarkowym niemieckim Notgeldzie – banknocie kryzysowym. Natomiast młodzież bolkowska wystawiała sztuki teatralne o przejściu i kochankach z niego korzystających. Jaka jest prawda? To niestety nie jest wiadome, bo nawet jeśli istnieją te podziemia, nie są dostępne dla gości odwiedzających zamek.

• Skarby ukryte na zamku

W czasach panowania Bolka II, zamek pełnił funkcję skarbca, który jednak został później przeniesiony do Pragi. W okresie wojen napoleońskich przebywający na zamku Rosjanie wykuli u podstawy wieży dziurę, by dostać się do lochu głodowego, ale nie ma żadnych dowodów, że coś wtedy znaleźli. Krążą też opowieści, że po sekularyzacji zakonu cystersów, ukryli oni część swojego majątku na terenie warowni.

• Okrutne czasy II wojny światowej

W tym okresie na zamku miała znajdować się jednostka nadzorująca fabryki oraz prowadząca badania. Do tej pory zgromadzono dostatecznych dowodów w tej sprawie. Część infrastruktury miała być zlokalizowana w legendarnym przejściu pomiędzy zamkiem Bolków a Świny. W czasie gdy Armia Czerwona zbliżała się do miasta, strażników miało zastąpić SS. Na zamek miały wjechać ciężarówki z dobrami materialnymi, które następnie ukryto w tunelu, który potem zabetonowano. Podobno pozostałości tunelu zasypano piaskiem i ziemią, a pracujących tam robotników po prostu rozstrzelano.

Zamek w kulturze popularnej

Ten niepozorny zamek stał się celebrytą, bowiem kilkukrotnie pojawił się na ekranach telewizorów w kilku filmach i programach telewizyjnych.

• Na zamku w Bolkowie toczy się znaczna część akcji „Rapsodii świdnickiej” Władysława J. Grabskiego – powieści historycznej z czasów Bolka II.
• Zamek pojawia się w 10. i 11. odcinku polskiego serialu „Wiedźmin”, znajduje się także w filmie o tym samym tytule.
• Bolków „grał” rolę szkockiego zamku w innym polskim serialu „Tajemnica twierdzy szyfrów” – można go dostrzec w 3. i 8. odcinku telewizyjnej produkcji.
• Zamek stanowił także tło dla programów telewizyjnych: „Labirynty kultury” – program realizowany przez Regionalną Telewizję Wrocław oraz „Ziarno” – katolicki program adresowany do młodzieży.
• Zamek pojawił się także w kilku teledyskach: grupy Vader „Sword of the Witcher”, Ensiferum „In my sword I trust” oraz Castle „Dreams „Lover”.

Imprezy organizowane na zamku

• Castle Party – jeden z największych w Europie festiwal muzyki gotyckiej, który odbywa się każdego roku na przełomie lipca i sierpnia. Charakterystycznym zjawiskiem podczas festiwalu jest to, że znaczna część „gotów” przebiera się w różnego typu stroje, pozując do zdjęć i tworząc nastrój ciągłej maskarady Castle Party Festival
• Festiwal Podróżników Trzy Żywioły – festiwal podróżników, odbywa się corocznie na początku września. Impreza trwa trzy dni, w czasie których pokazywane są relacje z podróży i filmy oraz realizowane są warsztaty podróżnicze w ramach Akademii Podróżowania Trzy Żywioły Festiwal Podróżników Trzy Żywioły
• Dni Średniowiecznej Kultury śląsko-łużyckiej
• Otwarty Turniej Dziennikarzy w Strzelaniu z Kuszy Historycznej
• Turniej Rajców
• Wielki Turniej Rycerski–Świętojańskie Spotkania Rycerskie

W zamku istniej także Bractwo Rycerskie Zamku Bolków – powstało 5 kwietnia 1995 roku i miało za cel odnowę dawnej świetności zamku. 1 czerwca 1995 r. został zorganizowany I Turniej Rycerski. Bractwo odpowiada głównie za organizowanie oraz prawidłowy przebieg turniejów rycerskich. Turyści często mogą tu spotkać poza rycerzami tańczące damy dworu i poznać kulturę oraz rzemiosło wyjęte wprost z czasów średniowiecza.

Informacje praktyczne

• Adres: Muzeum Zamek Bolków, ul. Zamkowa 1, Bolków, tel. 75/ 741-32-97
• Strona internetowa: www.zamek-bolkow.info.pl
• Godziny otwarcia: poniedziałek 9.00-15.30 (wstęp bezpłatny, sale wystawowe nieczynne); wtorek – niedziela 9.00-15.30
• Ceny biletów: normalny 12 zł, ulgowy 6 zł, z Kartą Dużej Rodziny 50% zniżki
• Parking: bezpłatny

Wszystkie zdjęcia umieszczone w tym poście są moją własnością, chyba że zaznaczono inaczej. Kopiowanie i używanie bez mojej zgody jest zabronione.