Moja marokańska podróż wzbudza we mnie mieszane uczucia  i wciąż targają mną silne emocje na samo jej wspomnienie. Widziałam wiele pięknych miejsc, ale sama organizacja wycieczki pozostawia wiele do życzenia… Jednak nie o moich gorzkich żalach dzisiaj będzie. Chciałam wspomnieniami wrócić do Marrakeszu i do jednego z najpiękniejszych miejsc w całym mieście. A mianowicie dzisiaj skupiam się na medresie Ben Youssef, która jest jednym z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych miejsc architektury islamskiej w mieście. I chociaż architektury mauretańskiej naoglądałam się w Andaluzji, to i tak marokańska medresa zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Co ciekawe, choć znajdujemy się w tętniącym życiem turystycznym Marrakeszu, w medresie panuje kameralny spokój i atmosfera zadumy – pomimo dzikich tłumów wewnątrz, buszujących po zakamarkach medresy.

Medresa – co to takiego?

Medresa to inaczej islamska szkoła religijna, w której tradycyjnie uczono Koranu (czyli świętej księgi islamu), prawa islamskiego (szariatu), języka arabskiego oraz bardzo  często także innych nauk – np. matematyki, filozofii, poezji, historii. Pierwsze medresy pojawiły się w świecie islamskim ok. XI wieku, głównie w Persji i Iraku. Z czasem instytucje te rozpowszechniły się w całym świecie muzułmańskim – od Egiptu, przez Maghreb (Maroko, Algieria, Tunezja), aż po Andaluzję w Hiszpanii. W Afryce Północnej medresy stanowiły centra nauki i kultury, trochę jak średniowieczne uniwersytety w Europie.

Uczniowie mieszkali na miejscu w małych pokoikach rozmieszczonych wokół dziedzińca. Każdy dzień zaczynał się od modlitwy i recytacji Koranu. Zajęcia prowadzili uczeni islamscy, często w formie wykładów i dyskusji. Nauka w medresie trwała wiele lat – aż do uzyskania uprawnień do nauczania lub orzekania w sprawach religijnych (fatwy). Celem nie było tylko zapamiętanie tekstów, ale też zrozumienie ich i umiejętność stosowania w życiu codziennym. W ten sposób medresa kształciła imamów, sędziów religijnych, nauczycieli, i uczonych.

O historii medresy Ben Youssef słów kilka

Medresa Ben Youssef znajduje się w samym sercu mediny w Marrakeszu. Początki szkoły sięgają XIV w. – według jednych źródeł pierwotna medresa została utworzona przez dynastię Marinidów. Często wskazuje się na sułtana Abu al‑Hassan (rządził 1331-1348) jako fundatora pierwotnej placówki. Jednak medresa została nazwana na cześć sułtana Ali ibn Youssef z dynastii Almorawidów (panował 1106-1142), który przyczynił się do znacznej rozbudowy Marrakeszu. W XVI wieku, za czasów Saadytów, budynek został gruntownie przebudowany i rozbudowany – stąd jego obecna świetność i bogata dekoracja. W czasach swojej świetności mogła pomieścić nawet 900 studentów i była jednym z największych tego typu instytucji w Maghrebie. Medresa działała jako szkoła koraniczna i zakwaterowanie dla studentów przez kilka wieków – w 1960 r. placówka została zamknięta jako szkoła. Natomiast w 1982 r. została otwarta dla publiczności jako zabytek. W 2018 roku ponownie ją zamknięto z powodu renowacji, a od 2022 r. budynek jest udostępniany publicznie jako zabytek – zwiedzający mogą wejść i podziwiać zarówno dziedziniec, jak i sale studenckie.

Architektura i dekoracje medresy

• Budynek ma plan czworokąta, składa się z wewnętrznego dziedzińca otoczonego dwupoziomowymi galeriami i pokojami dla studentów.
• Dziedziniec otoczony jest galeriami i pokojami dla studentów na dwóch kondygnacjach, na górze i na dole (w sumie znajduje się tam ok. 130 pokoi-cel dla studentów). Wychodzi się stąd na wiele mniejszych dziedzińców-ankierów po bokach budynku.
• Wejście na dziedziniec  poprzedzone jest wąskim korytarzem, który prowadzi do dużego wewnętrznego dziedzińca (sahn) z basenem w środku.
• W centrum dziedzińca znajduje się basen-oczko wodne (często służące też dla rytualnego oczyszczenia przed modlitwą).
• System wodny i klimatyzacja naturalna: dachy zbierały deszczówkę, woda była kierowana do centralnego basenu, co pomagało chłodzić budynek.
• Materiały wykorzystywane do budowy to głównie marmur (w tym importowany z Carrary), drewno cedrowe, stiuk, zellige (kolorowe mozaiki ceramiczne).
• Ściany i słupy są bogato udekorowane: bogate rzeźbienia w stiuku i drewnie, arabeski, motywy geometryczne i roślinne, inskrypcje w języku arabskim, zellige (kolorowe płytki). Wszystko w zgodzie z islamską tradycją unikania przedstawień figur ludzkich i zwierzęcych.
• Sala modlitewna (mihrab) jest szczególnie bogata – marmur, drewno, stiuk – wszystko w najwyższym stylu marokańskim.
• Choć medresa zawierała wiele pokoi dla studentów, to właśnie części wspólne (dziedziniec, sala modlitewna) były najbardziej reprezentacyjne i bogato zdobione, natomiast cele studentów były skromniejsze — co samo w sobie jest interesującym kontrastem.
• Co ciekawe, nad wejściem głównym do dziedzińca znajduje się inskrypcja w języku arabskim: „Obiecujemy Ci, że znajdziesz tu tylko cuda”. I faktycznie, nie kłamali 🙂
• Styl dekoracji nawiązuje do wcześniejszych budowli wywodzących się z tradycji architektury islamskiej w Maghrebie i Andaluzji — np. elementy przypominające motywy znajdujące się w Alhambrze w Grenadzie.

Funkcje i znaczenie szkoły kanonicznej

Medresa Ben Youssef w Marrakeszu to jedną z największych medras w Maghrebie — szacuje się, że w pewnym okresie pomieściła do 900 studentów. Studenci (często z ubogich rodzin) mieszkali za darmo, mieli zapewnione jedzenie i podstawowe warunki bytowe. Medresy utrzymywane były z funduszy dobroczynnych, czyli darowizn przekazywanych przez bogatszych obywateli na cele religijne i edukacyjne. Dzięki temu systemowi edukacja była dostępna dla wszystkich, nie tylko dla elit. W ten sposób medresa pełniła też funkcję integracyjną, bo łączyła ludzi z różnych regionów i warstw społecznych w duchu wspólnoty muzułmańskiej

Budynek szkoły koranicznej jest także deklaracją potęgi i prestiżu dynastii Saadytów, która chciała pokazać swój wkład we współczesną edukację i architekturę. Jako miejsce edukacji i kultury, medresa ma znaczenie zarówno dla historii religijnej Maroka, jak i dla historii architektury islamskiej.Ta z kolei symbolizuje porządek wszechświata, a dziedziniec z wodą – czystość i światło wiedzy. Medresy uosabiają ideał harmonii między pięknem, duchowością i nauką.

Medina Ben Youssef – wrażenia

Pomimo tego, że na zwiedzanie medresy miałam może jakieś 20 min, a więc w ekspresowym tempie obleciałam obiekt oraz to, że było mnóstwo ludzi w tym samym czasie, to medresa zrobiła na mnie wrażenie. Jak wspomniałam wcześniej, takie cudeńka architektoniczne miałam przyjemność podziwiać w Andaluzji (np. w Alhambrze albo Sewilli) to i tak buszowałam po medresie, jakbym pierwszy raz widziała je na oczy 🙂 Zdecydowanie warto zajrzeć do medresy, ale na spokojnie, kontemplując i przyglądając się detalom. Jesli kiedykolwiek jeszcze zawitam do Marrakeszu, to z całą pewnością przyjdę tutaj ponownie.

Informacje praktyczne

• Adres: Rue Assouel, Medina, Marakesz
• Strona internetowa: Madrasa Ben Youssef
• Godziny otwarcia: 9:00-19:00
• Cennik: normalny 50 MAD, ulgowy 10 MAD
• Czas zwiedzania to zwykle kilkadziesiąt minut, więc nie spiesz się, by docenić detale.
• Dobry moment wizyty to ranek lub godzinach mniej tłocznych – światło na dziedzińcu jest wtedy korzystne.
• Pamiętaj o szacunku: choć medresa nie jest aktywną szkołą religijną, to historyczne miejsce kultury – zachowuj się odpowiednio.

Wszystkie zdjęcia umieszczone w tym poście są moją własnością, chyba że zaznaczyłam inaczej. Kopiowanie i używanie bez mojej zgody jest zabronione. Jeśli chcesz coś wykorzystać, zapytaj

Jeśli podobał Ci się mój wpis, albo czujesz się zainspirowana/y to zostaw komentarz lub lajka. Możesz także pomóc w rozwoju bloga niewielką wpłatą – symbolicznym kosztem kawy! To nie tylko wsparcie, ale i dodatkowa motywacja